Vector Group ของหม้อแปลงคืออะไร

Q :

Vector Group ของหม้อแปลงคืออะไร และสับสนเกี่ยวกับ ว่าจะใช้เป็น Dyn11 หรือ Dyn1 อันไหนดีกว่ากัน

A : Vector Group ที่ระบุในหม้อแปลงไฟฟ้าชนิด 3 เฟสเป็นคำอธิบายถึงมุมต่างเฟสของรูปคลื่นสัญญาณระหว่าง ขดลวดแรงสูงกับขดลวดแรงต่ำที่เฟสเดียวกัน โดย Dyn1 นั้นมีมุมต่างเฟสของขดลวดแรงต่ำล้าหลัง (Lag) ขดลวดแรงสูงอยู่ 30องศา ในขณะที่ Dyn11นั้น มุมต่างเฟสของแรงต่ำนำหน้า(Lead) แรงสูง 30องศา การกำหนดตัวเลข 11 หรือ 1 นั้นเป็นการเปรียบเทียบกับเข็มนาฬิกา ใน 1 รอบจากหมายเลข 1 ถึง 12 คิดเป็น 1 cycle ของสัญญาณคลื่นคือ 360องศา แสดงว่าแต่ละหมายเลขของนาฬิกานั้นมีความแตกต่างกัน 30องศา ตามมุมไฟฟ้า

เช่น เราสมมุติให้เฟสแรงสูงอยู่ที่ศูนย์นาฬิกา (หมายเลข 12) เมื่อเฟสแรงต่ำนำหน้าเฟสแรงสูง 30องศา แสดงว่าเข็มแรงต่ำ ต้องจะอยู่ที่ตัวเลข 11 นาฬิกา เราจะเรียก Vector Group หรือ Phase Displacement ของหม้อแปลงนี้ว่า Dyn11

ในทำนองเดียวกันหากเฟสแรงต่ำล้าหลังแรงสูง 30องศา เข็มจะชี้ที่เลข 1 นาฬิกา หม้อแปลงนี้คือ Dyn1

การใช้ตัวอักษร D , d , Y หรือ y นั้น จะกำหนดตามการต่อเชื่อมขดลวด 3 เฟสให้เป็น Delta หรือ Star(Y) ขดลวดด้านแรงสูงจะใช้สัญญลักณ์อักษรตัวใหญ่ เช่น D หรือ Y ส่วนขดแรงต่ำใช้อักษรตัวเล็กเช่น d หรือ y

- ถ้าขดลวดด้านแรงสูงต่อแบบ Delta และขดแรงต่ำต่อแบบ Star เราจะเรียกเป็น Dyn..
- ถ้าขดลวดด้านแรงสูงต่อแบบ Star และขดแรงต่ำต่อแบบ Delta เราจะเรียกเป็น YNd..
- ถ้าขดลวดด้านแรงสูงต่อแบบ Delta และขดแรงต่ำต่อแบบ Delta เราจะเรียกเป็น Dd.. เป็นต้น

- กรณีหม้อแปลง step down จาก 22kv delta เป็น 400/230v star เราเรียกเป็น Dyn..
- กรณีหม้อแปลง step up จาก 400v delta เป็น 22kv star เราเรียกเป็น YNd..

หม้อแปลงที่ต่าง vector group กันเช่น Dyn1 , Dyn11 , Dyn5 หรือ Dyn7 มีความแตกต่างกันเฉพาะการ ต่อสายภายในหม้อแปลง ทำให้มุมต่างเฟสระหว่างแรงสูงและแรงต่ำแตกต่างกัน ซึ่งไม่ได้มีผลต่อประสิทธิภาพ การใช้งานของหม้อแปลงแต่อย่างใด เราจึงเลือกใช้แบบไหนก็ได้ตามที่เห็นสมควร

แต่หากจะต้องการเอา หม้อแปลงมาขนานกัน จำเป็นต้องใช้ Vector group แบบเดียวกันเท่านั้น ดังนั้นในทางปฏิบัติเรามักเลือกใช้ vector group ให้เหมือนๆกันในแต่ละที่

ยกตัวอย่างของประเทศเยอรมัน เขาใช้ Dyn5 เป็นมาตรฐาน ส่วนใน บ้านเราสำหรับสำหรับหม้อแปลงทั่วๆไปนั้นเลือกใช้ Dyn11 เป็นมาตรฐาน ส่วนหม้อแปลงขนาด 115kV ในสถานีไฟฟ้ามั่งจะใช้ Dyn1 เหตุผลเพราะอะไรนั้น อาจจะเป็นว่าเพราะใช้การมานานแล้ว หรือใครพอทราบเหตุผลที่แท้จริงรบกวนแชร์ความรู้กันด้วยนะครับ